Licenciado en lengua guaraní, Feliciano Acosta Alcaraz, docente, escritor y actual vicepresidente de la Academia de la Lengua Guaraní, nos cuenta algo de su vida y su labor en sus múltiples ocupaciones.
Texto e imagen: Camila Eschgfaller
–Moõpa nde rekove reñói raka’e?
Che Concepción-pe cherekoveñoiva’ekue yma 1943. Ko’ẽrõ che arambotýta hína. 75 año ambotýta.
-Mba’eichahápe reju Paraguaýpe?
Aju añemoaranduve hağua. Amohu’ãvo Bachillerato amo Concepción-pe aike Facultad de Derecho-pe ha upéi pe mbyte rupi aime jave añepyrŭ añemoarandu guaraníme. Upéi aheja pe Derecho namohu’ãi, ha katu guaraníme añemoarandu pytu’úpe.
-Rembo’e gueteri piko?
Ambo’e gueteri Instituto Superior de Lenguas-pe áğa katu ajehuviláma mbo’ehao Colegio La Inmaculada-pe ha Monseñor Lasagna-pe ha aime gueteri Colegio Monseñor Lasagna-pe amoirŭ chupekuéra Academia Literaria-pe. ko’ağaite ramo hína rojapo peteĩ aranduka, che remimbo’ekuéra rembiapo, ha hi’aite ko junio pahápe rohechauka túva ha mayma umi oikóva ore rapykuéripe ohechami hağua mba’épa hína pe ore rojapóva ha moõ gotyopa roho. kóva castellano-pe rojapo. Ha upéicha, ko’ağa peve ambo’e ISL-pe literatura guaraní ha aiméma avei ajehubila potáma avei upépe. Ha ka tu che kyre’ỹ gueteri ambo’e hağua.
-Araka’e reñepyrŭ rehai?
Che mitãmí guive che ahai. Oiméne pe 13 mba’e año areko rupi aiméramo 1er. curso yma, 7mo, grado añepyrŭ ahai castellano-pe. upéi mbeguekatúpe upéicha romono’õ peteĩ che irŭndi hérava Pedro Antonio Alvarenga ha upéi ahejarei ha’e noiporãi niko ko che rembiapo castellano-pe. Ha upéi, oiméne pe 1980 rupi añepyrŭ amba’apo guaraníme ha upépe katu che sỹive, che ñe’ẽ ypykueva’ekue pe guaraní, ha upévare chéve ğuarã iporãve pe che rembiapo castellano-peguágui. Amba’apo kyre’ỹ upévape, ajapo avei aranduka mitãnguérape ğuarã ha amono’õ umi ñe’ẽnga, ka’i rembiasakue ha upéicha ajapo ñe’ẽpoty ha ahechauka che rembiapo, chepytyvõ rupi umi editorial-kuéra ko paraguaypegua. Che niko aju Concepción-gui ha katu ko’ápe añepyrŭ añembopyrenda, apyrŭ mbarete.
-Mba’e ñe’ẽme rehai jepi?
Ha’e haguéicha ndéve castellano-pe añepyrŭ’akue. Amombe’uta ndéve che niko guaranímente añe’ẽva’ekue che mitãme ha upéi katu añepyrŭ añe’ẽ vai vai pe castellano-pe ha añepyrŭma voi ahai castellano-pe ha ha’e che jupe “kóva ko noiporãi”. Chengo amoñe’ẽ aranduka che ypépe ajuhúva ha aha umi biblioteca-ha rupi, ha upeicha añepyrŭ aikuaa pe castellano. Hasý Kuri chéve iñepyrŭrã ha upéi katu ko’ağaramo hesakã porãvéma chéve ha aipuru porãvéma avei.
-Mba’e umi rehaivéva? Ñe’ẽpoty térã ñemombe’u?
Ñe’ẽpotype che chesỹive ha katu areko avei haipy ndaha’éiva ñe’ẽpoty. Aguerohory mokõivéva ha pe aguerohorývéva hína pe ñe’ẽpoty, upévape chesỹive ha omoñe’ẽva che rembiapokuénte he’i chéve oiporãha ha chemokyre’ỹ, jepe oime chemokyre’ỹ hağuánte he’i chéve aguerohory ha ahayhu pe ñe’ẽpoty ha upévare amba’apo kyre’ỹ ipype.
-Mávaite ne rembiapo apytépe, nembovy’aveva’ekue ha mba’ére?
“Ñe’ẽryryi ryryive” héra pe ñe’ẽpoty ryru. péva hína che rembiapo ypykue ha upévare oiméne pe chembovy’ave. Ha akyhyjeva’ekue ahechauka hağua che rembiapo naimo’ãiva’ekue ojeguerohory upérupi ha upéi katu osẽ rire, ojekuaa rire, oje’e chéve iporãha ha upéva chemokyre’ỹ ha upévare oiméne pe ahayhuraka’e ha ahayhuve pe che rembiapo ypykue.
-Mba’e mba’e rejapo ko’áğa ha mba’e rejapo Academia de lengua guaraní ha sociedad de escritores paraguayos-pe?
Academia de lengua guaraní-me niko che aime ko’áğa como vicepresidente ha upépe romba’apo kyre’ỹ hína gramática de la Lengua guaraní-rehe, peteĩ gramática oficial de la lengua, ndaipóri upéva ko’áğa, academia rupive hína ojejapo ha roiko avei ko’áğa roikuaauka hína oĩha pe academia ko paraguáipe, heta hína pe ndoikuaaiva mba’épa pe academia ha oĩpa pe academia voi oikuaase hikuái ha upévare, ore orekyre’ỹ che irunguéndi ha roho rovisita ministro-kuérape, instituciones publica-kuérahape roho roikuaauka hağua roikoveha ha omba’apo kyre’ỹha hína Academia de lengua guaraní pe gramatica de la lengua oficial-rã. Ha pe sociedad de escritores-pe che aime como socio ko’áğa upépe aĩva’ekue como presidente ha ko’ága upépe romba’apo gueteri hína ha heta instituciones culturales pe aime: Aime avei club de libros paraguay-pe ko tembiapo rojapova’ekue ko pyharevépe upéva hína club de libros paraguay- rérape rojapova’ekue ha aime avei PEN Club paraguay-pe. ko’áğango che apytu’úma nambo’e guasuvéime ha ija chéve aime hağua amba’apo ñande cultura-re, ñande reko paraguaíre, ñane ñe’ẽre.ñande purahéire ha opa mba’e ñane retãygua mba’ekuaa rehe. Aiko ko Paraguay ryepýre aikuaauka ha aha avei tetã ambuére ha ko Paraguái ryepýre avei aha Encarnación-pe, Concepción-pe rogueraha aranduka mitãnguérape ha romombe’u chupekuéra mombe’ugua’u upévape orekatupyry roime heta pe club del libro.pe ha ymavémi romba’apo’akue kóvape sociedad de escritores del paraguái-pe ha upéi katu rojapo ko libros Paraguay-pe ha upépe roime heta tapicha romba’apóva ko’ã mombe’urã rehe. Rogueraha ápe ha pépe mbo’ehaópe ñane retã tuichakue javeve.
-Ko’ága mba’e rehai reina?
Ko’ágaite ramo hína aime ajapo hína peteĩ novela, mombe’ugua’upuku hérava “Pyhare pytŭ Mariana”, upépe amombe’u hína pe ligas agrarias-pe oikova’ekue peteĩ kuñakarai rembiasakue, hogaygua ha itavaygua rembiasakue mba’éichapa ojejopy asyva’ekue ko kuñakarai upe aja oi rehe ligas agrarias apytépe ha hi’a chéve pe che rembiapo Academia-pe, hetaiterei upépe aime ha ndaikatuvéi amba’apo hína hese ha katu ko’áğa opa upéva ha añepyrŭta amba’apo ha jahecháta ko arýpepa nosẽi ko che rembiapo.
-Mba’e nde rehecha iporã térã ivaiva ára ko’ağaguáre?
Che niko ahechakuaáramo jepe ko guarani ojehayhuvéma ko’áğa ha katu mburuvichakuéra ndaha’éi pe oipytyvõ mbaretéva ko ñane ñe’ẽ ha opa mba’e tembiapo cultura rehegua, nomomba’eiguasúi mburuvichakuéra ha ñaikoteveve jahechauka ñande purahéi, ñane ñe’ẽ, tove umi pytagua toikuaa ha tomombe’u mba’éichapa ñande reko jahecha ramo pe tetã ambue rupi ningo ñande jaha paraguay ha ram ha jahechaukava’erã mba’éichaitépa upéva che ahecha heta mba’e chepy’apýva noĩriva Paraguaýpe, paraguái rembe’ýre oiva umi óga ha mba’e oga tuja ojeiypa ha umi mba’ére ñamba’apova’era ha upéva cultura hina ohechauka mba’éichapa hína pe ñande jaiko’akue ymave ha jaguerohoryva’erã umíva. Ore roiko avei rombota mburuvichakuéra rokẽ ikatu hağuáicha ko’ã mba’e ojehechami oñemyatyrõ ikatu hağuáicha ñane retã ñande tavakuéra ojehecha ramo avei umi mbohupa oúva mombyrýgui toguerohory, ñande rogakuéra, ñande reko ñande purahéi, ñane ñe’ẽ.
-Mba’épa ikatu ere umi imitãva okakuaávape ohóvo?
Ha tohauhuve ko’ẽ ñande reko ñane ñe’ẽ, ani ojeguarotĩ hesekuéra tomoñe’ẽ, tokakuaa castellano ha guaraníme tomoñe’ẽ upéva hína upe omongakuaátava hína chupekuéra ha ojapótava chuguikuéra kuimba’e añete ohauhúva heta ha omba’apótava hetãre ikatu hağuáicha ñane retã oiko porãve ko’ağaguágui umívare hína umi mitãrusu umíva hína jeroviaha, omopu’ãtava amogotyove ñane retã Paraguay.